Cập nhật theo Luật số 41/2024/QH15 có hiệu lực từ ngày 01/7/2025

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (Luật BHXH 2024) là một bước cải cách sâu rộng về hệ thống an sinh xã hội tại Việt Nam. Với 16 nội dung thay đổi quan trọng so với Luật BHXH 2014, văn bản pháp luật này không chỉ mở rộng phạm vi điều chỉnh mà còn tăng cường tính minh bạch, công bằng và bền vững cho hệ thống BHXH.

Bổ sung Nguyên tắc BHXH: “Thời gian đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để xác định điều kiện hưởng lương hưu và trợ cấp tuất hằng tháng tính theo năm, một năm phải tính đủ 12 tháng. Trường hợp tính mức hưởng, thời gian đóng bảo hiểm xã hội có tháng lẻ từ 01 tháng đến 06 tháng được tính là nửa năm, từ 07 tháng đến 11 tháng được tính là một năm”.

1. Mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc

Luật BHXH 2024 bổ sung các đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bao gồm:

- Chủ hộ kinh doanh có đăng ký;

- Lao động không trọn thời gian nhưng có thu nhập từ mức tối thiểu trở lên;

- Người quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã không hưởng lương;

- Vợ/chồng cán bộ ngoại giao đi công tác nhiệm kỳ không hưởng lương từ ngân sách;

- Người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam.

Sự thay đổi này giúp mở rộng độ bao phủ của chính sách BHXH, tiến tới mục tiêu BHXH toàn dân.

2. Làm rõ hành vi chậm đóng và trốn đóng BHXH

Luật mới phân biệt rõ giữa hai hành vi vi phạm:

- Chậm đóng BHXH: Đóng trễ hạn nhưng vẫn có ý thức thực hiện;

- Trốn đóng BHXH: Cố tình không đóng, khai báo thiếu số lao động, khai thấp tiền lương.

Cơ quan chức năng sẽ áp dụng các hình thức xử lý phù hợp như truy thu, xử phạt 0,03% mỗi ngày, xử lý hành chính hoặc hình sự.

3. Mức tham chiếu thay thế mức lương cơ sở

Thay vì sử dụng mức lương cơ sở cứng nhắc, Luật BHXH 2024 sử dụng khái niệm "mức tham chiếu" do Chính phủ quyết định, làm căn cứ để xác định mức đóng và hưởng các chế độ BHXH. Mức này sẽ linh hoạt và sát với tình hình kinh tế thực tế hơn.

4. Thêm chế độ trợ cấp hưu trí xã hội

Luật BHXH 2024 bổ sung Chương III về Trợ cấp hưu trí xã hội, hình thành hệ thống BHXH đa tầng bao gồm: trợ cấp hưu trí xã hội, BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện và bảo hiểm hưu trí bổ sung.

Căn cứ tại Điều 21 Luật BHXH 2024, công dân Việt Nam thuộc một trong hai trường hợp sau sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội:

- Từ đủ 75 tuổi trở lên, không đang hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hằng tháng và có văn bản đề nghị hưởng trợ cấp.

- Từ đủ 70 đến dưới 75 tuổi, thuộc hộ nghèo hoặc cận nghèo, không đang hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hằng tháng, và có văn bản đề nghị.

Mức trợ cấp do Chính phủ quy định và sẽ được điều chỉnh định kỳ 3 năm/lần.

Đây là điểm mới mang tính nhân văn cao. Người từ 70–75 tuổi, không có lương hưu và thuộc hộ nghèo/cận nghèo sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách chi trả. Mức trợ cấp điều chỉnh định kỳ 3 năm/lần.

5. Trợ cấp hằng tháng cho người chưa đủ điều kiện nghỉ hưu

Theo Điều 64 Luật BHXH 2024, người lao động đủ tuổi nghỉ hưu và có từ 15 năm đóng BHXH trở lên được hưởng lương hưu hàng tháng.

Theo Điều 23, người chưa đủ 15 năm đóng BHXH, chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, không rút BHXH một lần, và có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính phần BHXH đã đóng.

Mức trợ cấp thấp nhất bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội và sẽ được tính dựa trên thời gian và mức đóng của người lao động.

6. Mở rộng quyền lợi cho người tham gia BHXH

Người lao động có thêm nhiều quyền lợi như:

- Cập nhật thông tin BHXH hằng tháng qua nền tảng điện tử;

- Được ủy quyền nhận lương hưu, trợ cấp (tối đa 12 tháng);

- Có quyền từ chối nhận chế độ nếu không có nhu cầu;

- Nhận trợ cấp tại nơi cư trú nếu từ 80 tuổi trở lên;

- Được hưởng BHYT khi nghỉ hưởng BHXH từ 14 ngày làm việc trở lên.

7. Bổ sung hành vi bị nghiêm cấm

Luật BHXH 2024 quy định cụ thể các hành vi bị cấm như:

- Ép buộc NLĐ không tham gia BHXH;

- Gian lận hồ sơ hưởng BHXH;

- Cản trở quyền khiếu nại/tố cáo liên quan đến BHXH.

8. Làm rõ quyền và trách nhiệm của các bên

- Người tham gia BHXH: kê khai trung thực, hợp tác xác minh thông tin;

- Người thụ hưởng BHXH: xác minh định kỳ, hoàn trả nếu nhận sai chế độ;

- Người sử dụng lao động: đăng ký đúng đối tượng, chi trả kịp thời, cung cấp thông tin khi được yêu cầu.

9. Tăng trách nhiệm người sử dụng lao động (NSDLĐ)

NSDLĐ phải:

- Xác nhận thời gian đóng BHXH khi NLĐ nghỉ việc;

- Trả trợ cấp thay BHXH nếu được ủy quyền;

- Chịu trách nhiệm bồi thường nếu làm thiệt hại cho người lao động do vi phạm BHXH.

10. Quy định rõ về khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm

Luật BHXH 2024:

- Xác định rõ thẩm quyền xử lý khiếu nại lần 1 và lần 2;

- UBND cấp tỉnh và cơ quan BHXH có quyền xử lý tố cáo liên quan đến vi phạm BHXH.

11. Cải cách thủ tục hành chính và số hóa quản lý

- Đơn giản hóa hồ sơ, rút ngắn thời gian giải quyết;

- Khuyến khích áp dụng chữ ký số, phần mềm điện tử;

- Tăng cường kết nối dữ liệu quốc gia và thanh toán không dùng tiền mặt.

12. Tăng cường hợp tác quốc tế

Luật khuyến khích mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực BHXH, đặc biệt với các nước có đông lao động Việt Nam đang làm việc để bảo vệ quyền lợi cho người lao động di cư.

13. Quản lý và đầu tư quỹ BHXH

Cơ chế đầu tư quỹ BHXH được quản lý chặt chẽ, minh bạch, đảm bảo an toàn và có lãi. Luật yêu cầu công bố thông tin hoạt động đầu tư định kỳ để người dân giám sát.

14. Vai trò của UBND các cấp

UBND tỉnh, huyện, xã có trách nhiệm:

- Đưa chỉ tiêu phát triển BHXH vào kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội;

- Xử lý vi phạm tại địa phương;

- Tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHXH.

15. Bổ sung chế độ ngắn hạn cho người tham gia BHXH tự nguyện

Lần đầu tiên, người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng:

- Trợ cấp thai sản: 2 triệu đồng/con hoặc thai chết từ 22 tuần trở lên;

- Trợ cấp TNLĐ: theo Luật An toàn vệ sinh lao động.

16. Bảo hiểm hưu trí bổ sung – linh hoạt hơn khi nghỉ hưu

Luật bổ sung quy định về bảo hiểm hưu trí bổ sung – hình thức tiết kiệm tự nguyện để tăng thu nhập khi nghỉ hưu. Người lao động và NSDLĐ có thể đóng góp thêm ngoài BHXH bắt buộc.

Kết luận:

Luật BHXH 2024 là một bước tiến toàn diện, hướng tới mục tiêu phát triển hệ thống BHXH đa tầng, bền vững, bao phủ toàn dân. Các doanh nghiệp cần chủ động cập nhật và tuân thủ để tránh rủi ro pháp lý. Người lao động cũng nên nắm rõ để bảo vệ quyền lợi của mình.

- Mr. Việt - 097 445 2979 : https://zalo.me/0974452979
- W: www.viet-partners.com
- Fanpage: https://www.facebook.com/VIETPARTNERS
- Fanpage đào tạo thực chiến: https://www.facebook.com/TGSACADEMYTAX
- Group Zalo cập nhật kiến thức mới hàng ngày: https://zalo.me/g/mgfrgm778
- Đặt câu hỏi hỗ trợ free tại Group: https://www.facebook.com/groups/155540603811437