Sau gần một thập kỷ áp dụng, Thông tư 200/2014/TT-BTC đã trở thành nền tảng pháp lý quan trọng cho công tác kế toán doanh nghiệp tại Việt Nam. Tuy nhiên, trước yêu cầu hội nhập quốc tế và thực tiễn vận hành doanh nghiệp đang ngày càng đa dạng và phức tạp, việc thay thế Thông tư 200 là một yêu cầu tất yếu.

Trong bối cảnh đó, Bộ Tài chính đang xây dựng một chế độ kế toán mới với nhiều nội dung đột phá, linh hoạt và tiệm cận Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS), nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao hiệu quả quản trị tài chính và tăng cường tính minh bạch trong báo cáo tài chính.

1. Bối cảnh và lý do cần thay thế Thông tư 200

- Thông tư 200 được ban hành từ năm 2014, khi nền kinh tế Việt Nam chưa có sự phát triển mạnh mẽ như hiện nay. Do đó, một số nội dung hiện đã không còn phù hợp với tình hình mới.

- Hệ thống kế toán theo Thông tư 200 mang tính cứng nhắc, không còn đáp ứng tốt yêu cầu quản trị trong doanh nghiệp có mô hình kinh doanh đa dạng.

- Việc áp dụng IFRS ngày càng trở thành xu hướng toàn cầu, đòi hỏi hệ thống kế toán Việt Nam phải có bước chuyển đổi rõ ràng và căn cơ hơn.

2. Quan điểm xây dựng chế độ kế toán mới

2.1. Kế toán là công cụ quản trị hiệu quả

Chế độ kế toán mới sẽ không chỉ nhằm mục tiêu tuân thủ pháp luật mà còn trở thành công cụ hỗ trợ hiệu quả cho nhà quản lý trong việc ra quyết định. Việc ghi nhận, đo lường, trình bày thông tin tài chính cần phản ánh đúng bản chất hoạt động kinh doanh và tình hình tài chính của doanh nghiệp.

2.2. Linh hoạt và phù hợp với đặc thù doanh nghiệp

Hệ thống kế toán sẽ được thiết kế theo hướng linh hoạt, cho phép doanh nghiệp tùy chỉnh hệ thống tài khoản và báo cáo phù hợp với đặc thù ngành nghề, quy mô và mục tiêu quản trị.

2.3. Tiệm cận chuẩn mực kế toán quốc tế

Việc xây dựng chế độ kế toán mới sẽ tiệm cận và hướng tới áp dụng IFRS, đảm bảo thống nhất trong công bố thông tin tài chính, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh và thu hút đầu tư nước ngoài.

3. Các nội dung chính trong định hướng thay thế Thông tư 200

3.1. Về hệ thống tài khoản kế toán

- Doanh nghiệp được chủ động xây dựng hệ thống tài khoản kế toán phù hợp với yêu cầu quản lý và đặc thù hoạt động.

- Bộ Tài chính chỉ ban hành tài khoản kế toán cấp độ tổng hợp, doanh nghiệp có thể mở rộng chi tiết theo nhu cầu.

- Quy định linh hoạt giúp doanh nghiệp tránh tình trạng rập khuôn, tiết kiệm chi phí và vận hành hiệu quả hơn.

3.2. Về báo cáo tài chính

- Doanh nghiệp không bắt buộc tuân theo một mẫu báo cáo tài chính cứng nhắc.

- Có thể thiết kế báo cáo theo nhu cầu sử dụng nội bộ hoặc yêu cầu của bên thứ ba, miễn đảm bảo tuân thủ nguyên tắc kế toán.

- Các báo cáo phải thể hiện trung thực và hợp lý tình hình tài chính, kết quả hoạt động, dòng tiền và các thay đổi trong vốn chủ sở hữu.

3.3. Ghi nhận giao dịch theo bản chất

- Áp dụng nguyên tắc “bản chất quan trọng hơn hình thức” trong ghi nhận kế toán.

- Các giao dịch được ghi nhận dựa trên quyền kiểm soát, nghĩa vụ phát sinh và lợi ích kinh tế, thay vì chỉ căn cứ vào văn bản pháp lý.

- Cách tiếp cận này giúp báo cáo tài chính phản ánh đúng thực trạng kinh doanh, nhất quán với IFRS.

3.4. Về hợp nhất và tái cấu trúc doanh nghiệp

- Cho phép doanh nghiệp áp dụng giá trị sổ sách trong hợp nhất doanh nghiệp có liên kết kiểm soát, thay vì bắt buộc đánh giá lại toàn bộ giá trị.

- Chênh lệch được xử lý dần, không gây ảnh hưởng lớn đến báo cáo tài chính trong kỳ.

- Giao dịch nội bộ giữa các đơn vị trong cùng tập đoàn sẽ được loại trừ khi lập báo cáo tài chính hợp nhất.

3.5. Ghi nhận công cụ tài chính theo giá trị hợp lý

- Các khoản đầu tư tài chính, công cụ phái sinh được ghi nhận theo giá trị hợp lý thay vì giá gốc.

- Lãi/lỗ chênh lệch giá trị được hạch toán trực tiếp vào báo cáo tài chính.

- Điều này tạo điều kiện để doanh nghiệp phản ánh chính xác các rủi ro tài chính và biến động thị trường.

3.6. Ghi nhận tài sản sinh học và tài sản từ hợp đồng

- Tài sản sinh học như cây lâu năm, vật nuôi được ghi nhận riêng, phù hợp với chu kỳ sản xuất.

- Tài sản từ hợp đồng phát sinh khi doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ hợp đồng và có quyền được nhận thanh toán.

- Quy định này rất phù hợp với các ngành như nông nghiệp, xây dựng, sản xuất theo đơn hàng dài hạn.

4. Điều kiện áp dụng và yêu cầu đối với doanh nghiệp

Để đảm bảo việc áp dụng chế độ kế toán mới hiệu quả, doanh nghiệp cần đáp ứng các điều kiện:

- Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ đầy đủ: giúp kiểm tra, giám sát quá trình hạch toán và lập báo cáo tài chính.

- Bổ sung quy chế kế toán nội bộ rõ ràng, có hướng dẫn cụ thể về phương pháp ghi nhận, trình bày và công bố thông tin tài chính.

- Đảm bảo năng lực chuyên môn cho bộ phận kế toán, thường xuyên cập nhật kiến thức mới theo hướng dẫn của Bộ Tài chính và chuẩn mực quốc tế.

- Có bộ phận kiểm toán nội bộ hoặc sử dụng đơn vị tư vấn độc lập để hỗ trợ.

5. Tác động và lợi ích khi áp dụng chế độ kế toán mới

Việc thay thế Thông tư 200 bằng một chế độ kế toán mới sẽ mang lại nhiều lợi ích:

- Tăng tính minh bạch và hiệu quả trong quản trị tài chính doanh nghiệp.

- Tiệm cận với các chuẩn mực quốc tế, giúp doanh nghiệp dễ dàng hơn khi tiếp cận vốn đầu tư nước ngoài hoặc niêm yết cổ phiếu ra nước ngoài.

- Tạo sự linh hoạt trong vận hành kế toán, giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và thời gian.

- Nâng cao chất lượng báo cáo tài chính, phục vụ tốt hơn nhu cầu của nhà đầu tư, ngân hàng và cơ quan quản lý.

6. Lộ trình thực hiện

Theo định hướng của Bộ Tài chính:

- Chế độ kế toán mới sẽ được ban hành để thay thế hoàn toàn Thông tư 200 và Thông tư 133.

- Dự kiến áp dụng thử nghiệm với một số nhóm doanh nghiệp từ năm 2025.

- Sau giai đoạn chuyển tiếp, áp dụng chính thức trong toàn bộ doanh nghiệp tại Việt Nam, đồng bộ với lộ trình áp dụng IFRS.

Kết luận

- Định hướng thay thế Thông tư 200 là bước chuyển mình quan trọng trong cải cách hệ thống kế toán tại Việt Nam. Đây là cơ hội để doanh nghiệp nâng cấp năng lực quản trị tài chính, chuẩn hóa báo cáo theo chuẩn quốc tế và gia tăng sức cạnh tranh.

- Doanh nghiệp cần chuẩn bị sớm từ hệ thống kế toán nội bộ đến nguồn nhân lực và công nghệ, để không chỉ tuân thủ đúng quy định mà còn tận dụng tối đa lợi ích từ việc thay đổi này.

- Mr. Việt - 097 445 2979 : https://zalo.me/0974452979
- W: www.viet-partners.com
- Fanpage: https://www.facebook.com/VIETPARTNERS
- Fanpage đào tạo thực chiến: https://www.facebook.com/TGSACADEMYTAX
- Group Zalo cập nhật kiến thức mới hàng ngày: https://zalo.me/g/mgfrgm778
- Đặt câu hỏi hỗ trợ free tại Group: https://www.facebook.com/groups/155540603811437